ĐÔ ĐỐC TRẦN THƯỢNG XUYÊN (007)

TRẦN TƯỚNG QUÂN TỪ

Tượng đô đốc Trần Thượng Xuyên tại đình Minh Hương Gia Thạnh

1-Trong tác phẩm Gia Định Thành Thông Chí- Thành trì chí, Trấn Vĩnh Thanh, mục Đền Lễ công; cụ Trịnh Hoài Đức có đoạn nhắc về Đô Đốc Trần Thượng Xuyên:
"...Còn Trần tướng quân nhiều phen tham chiến làm cho quân địch phải kiêng sợ, sau cũng được lập đền thờ ở đó và xã Tân An dinh Phiên Trấn..."
Khi viếng miếu Đức Ông tại Phiên Trấn, cụ Cấn Trai cảm thán đã đề thơ :

Quốc phá thần tâm bất nhị thao,
Trần gia nhất diệp tế phong đào.
Đồ cùng ninh tắc sào Nam điểu,
Mệnh khiển không hoài phạt Bắc đao.
Thiết lũy chí kim hàn Lạp phách,
Nhai châu tòng thử tuyệt Minh mao.
Hành nhân diệc hữu anh hùng lệ,
Vị hướng từ tiền tửu nhất kiêu.

2-Trong Đại nam nhất thống chí tập 5 (Quốc sử quán triều Nguyễn 1865 ~ 1883) phần tỉnh Gia Định, mục đền miếu ta thấy ghi:
"Đền Trần Tướng Quân, ở thôn Tòng Chánh, huyện Bình Dương. Tướng quân họ Trần tên là Thượng Xuyên, người tỉnh Quảng Đông. Làm tổng binh triều Minh. Khi nhà Minh mất nước, tướng quân không thần phục nhà Thanh, bèn theo về bản triều, có công đánh dẹp Cao Mên, lại dựng phố chợ ở Sài Gòn, chiêu tập khách buôn bán, sau người ta nhớ công đức, dựng đền thờ. Các đời Minh Mạng, Thiệu Trị đều phong tặng làm Thượng đẳng thần, nay xã dân phụng thờ, đèn hương không từng gián đoạn."

Ngày nay, qua bao biến thiên thời cuộc, miếu Trần tướng quân tại dinh Phiên Trấn đã không còn dấu tích.

3-Trong tài liệu năm 1885: Ký ức lịch sử về Sài Gòn và các vùng phụ cận (trang 24-25 ) chặn đường từ Gia Định vô Chợ Lớn (nay là đường Nguyễn Trãi), cụ Trương Vĩnh Ký kể:
...Từ đấy vào Chợ Lớn, trước hết là Xóm Bột, dân làng này làm bột và đem bán ở hai bên vệ đường ( nay là đường Nguyễn Trãi). Sau đó đến chợ Hôm (chỉ họp buổi chiều). Sau chợ đấy, còn thấy ngôi đền Trần Tướng Quân, một võ quan của Gia long bị Tây Sơn giết. Gia Long cho xây đền ở đây thờ ông (?).
4-Trước đó 80 năm cụ Lê Quang Định cũng có kể về đoạn đường này trong Hoàng Việt Thống Nhất Dư Địa Chí-1806 (trang 95):
...87 tầm đến miếu Hội Đồng, miếu này thờ các linh thần bản quốc, hằng năm đều có hai kỳ tế xuân thu, lệ đặt lễ sinh là dân phụ lũy phường Đồng Văn 50 người, từ thời tiền triều đến nay, đều kế tục thờ phụng như thế.
110 tầm, hai bên dân cư, vườn tược liền nhau đến trà đình Lão Hướng (Ông Hướng ?) ở đây có bán nhiều trà uống và ăn sáng, khách đi đường thường nghỉ lại ở đây rất đông.
775 tầm, hai bên vườn tược nhà cửa liền nhau, đến chợ Hôm, quán xá ở đây rất đông đúc, chợ đông vào buổi chiều tối nên có tên như thế.
411 tầm, hai bên dân cư ở liền nhau, đến Miếu Quan Đế, miếu này của hội thương mại người phố Sài Gòn lập ra để thờ Quan Vũ........
5- Trong địa bạ tỉnh Gia Định thời Vua Minh Mạng (lập năm 1836), thôn Tòng Chánh thuộc tổng Tân Phong Thượng, huyện Tân Long:

*Tòng Chánh: 

-Đông giáp địa phận hai thôn Nhơn Giang là Tân Kiểng, có cột gỗ làm giới.

-Tây giáp địa phận hai thôn Hòa Thuận, An Bình, có lập cột gỗ và lòng rạch làm giới.

-Nam giáp địa phận ấp Tân Châu và các thôn An Bình, Tân Kiểng, Hòa Thuận, lấy lòng rạch làm giới.

-Bắc giáp địa phận thôn Tân Hưng (tổng Bình Trị Thượng, huyện Bình Dương), có lập cột gỗ làm giới.

-Dân cư thổ 8.6.5.0 (nguyên là ruộng điền tô)

-Đất hoang nhàn 1 khoảnh.

-Mộ địa một khoảnh.

Dựa theo các dữ liệu trên và một số bản đồ xưa, nay ta có thể khoanh vùng địa điểm của miếu Trần Tướng Quân xưa, hiện nay có thể là khu tam giác giao lộ Nguyễn Trãi- Nguyễn Duy Dương- Trần Phú- phường 7, quận 5 cholon.

khu tam giác giao lộ Nguyễn Trãi- Nguyễn Duy Dương- Trần Phú- phường 7, quận 5 cholon.

Thật may mắn trong quá trình truy tìm Trần Tướng Quân Từ, chúng tôi có được nhiều thông tin và giúp đỡ nhiệt tình từ: bác Viet Hung Mai, bạn Quoc Do, Brian Wu, Nguyen Huu Loc, Chau Tuong Lan và bằng hữu facebook, chân thành cảm tạ !

Bàn thờ chánh điện một ngôi đình ở gần giao lộ Nguyễn Trãi- Nguyễn Duy Dương- Trần Phú (hướng dẫn của Nguyễn Hữu Lộc)

Bàn thờ chánh điện có 4 bài vị, bìa ngoài bên trái, ta thấy bài vị này có ghi...Thắng Tài Hầu...
(tư liệu của Nguyễn Hữu Lộc)

敕 輔 國 都 督 將 軍 勝 才 侯 可 加 封 威 敵 昭 勇 顯 靈 陳 公 上 等 之 神. 
Phiên âm: Sắc phụ quốc Đô đốc tướng quân Thắng Tài hầu khả gia phong Uy Địch Chiêu Dũng Hiển Linh Trần công thượng đẳng chi thần. Tạm dịch: Sắc: Phụ quốc Đô đốc tướng quân họ Trần tước Thắng Tài hầu được phong tặng là Uy Địch Chiêu Dũng Hiển Linh thượng đẳng thần.(Nguyễn Hữu Lộc dịch)

 Sắc Phong năm 1847 cho đô đốc Trần Thượng Xuyên tại miếu Hội Đồng tỉnh Vĩnh Long

Anh bạn cùng tên, thổ địa Gia Định Thành đã không quản nắng trưa đỗ lửa, nhiệt tình hướng dẫn, đèo đi khắp đất Sài Gòn- Chợ Lớn, đa tạ thâm tình! 

Trấn Biên 14 tháng  mười một năm Bính Thân.

Nguyên Phong- Lê Ngọc Quốc