 |
| ảnh minh họa (copy internet) |
*Ghi chép của linh mục Cristoforo Borri ở Quảng Nam từ năm 1618 đến 1621 – xuất bản tại Roma 1631.
…Lúc bấy giờ, vào thời điểm các sự việc xảy ra mà chúng tôi trình bày ở trên; tại Đàng trong hiện diện các linh mục thừa sai Dòng Tên; trong đó có linh mục Christoforo Borri, ông đã có những ghi chép đầy thú vị về vùng đất này. |
| Cố đô Oudong (copy internet) |
Linh mục Christoforo Borri sinh ra trong một gia đình có địa vị tại Milano- Ý. Ngày 16 tháng 9 năm 1601, ông gia nhập Dòng Tên khi 18 tuổi. Năm 1616, từ Ma Cao Borri được gửi đi truyền giáo tại Đàng trong cùng với linh mục Pedro Marques; hai người đáp thuyền vào năm 1618. Ông cùng với hai linh mục Francisco de Pina và Francesco Buzomi đến lập cơ sở truyền giáo tại Nước Mặn (Quy Nhơn). Borri ở Hội An từ 1618 đến 1621. Năm 1631, tại Roma, ông cho xuất bản cuốn sách nổi tiếng bằng tiếng Ý :
Relatione della nuova missione delli P.P. della Compagnia di Gesù al Regno della Cocincina , Rome, Francesco Corbelletti- 1631 (“Tường thuật về sứ mạng mới của các linh mục thuộc phái đoàn Dòng Tên ở Vương quốc Đàng Trong”).
Cùng năm này sách được tái bản ở Milan; một bản dịch tiếng Pháp của linh mục Antoine de la Croix, người xứ Renne, công bố ở Lille cũng vào năm 1631. Sau đó người ta dịch nó bằng tiếng Hà Lan ở Liège, bằng tiếng Latin ở Vienne, rồi bằng tiếng Đức và tiếng Anh. (trích theo tư liệu trong B.A.V.H tập 1931)
Trong tài liệu này Borri có vài dòng về lai lịch của “cô con gái của Chúa Sãi gả cho vua Chân Lạp”
Từ bản gốc xuất bản tại Ý “ Rome, Francesco Corbelletti- 1631” trung tá A. Bonifacy, giảng viên tập sự bộ môn lịch sử địa phương ở Viện đại học Hà Nội, đặc phái viên của trường Viễn đông bác cổ đã dịch và được đăng trên B.A.V.H tập XVIII năm 1931, lai lịch của “cô con gái của Chúa Sãi gả cho vua Chân Lạp” nằm tại chương VII trang 329- 330.
Nội dung:
“En outre, il est continuellement à préparer et à mettre en marche des farces pour soutenir le roi du Cambodge, mari d’une de ses filles bâtarde, le secourant de ses galères et de ses soldats contre le roi du Siam. C’est ainsi que partout, aussi bien sur terre que par mer, résonne le nom glorieux, et est honorée la valeur des armées de la Cochinchine” [sic].
Bản dịch của trung tá A. Boniface, được kiểm duyệt bởi các học giả Viện Viễn Đông Bác Cổ.
 |
| ảnh minh họa (copy internet) |
*Trong Những người bạn cố đô Huế B.A.V.H tập XVIII Năm 1931. Người dịch : Nguyễn Cửu Sà
Hiệu chỉnh : Lê Nguyễn Lưu, Võ Nhị Xuyên.
Nxb Thuận Hóa năm 2003, trang 405.
Bản dịch mới nhất về đoạn này, chúng ta thấy lai lịch của “cô con gái của Chúa Sãi gả cho vua Chân Lạp” :
« Mặt khác, ông (chúa Sãi) thường xuyên chuẩn bị và cho lên đường các lực lượng để nâng đỡ vua xứ Cam Bốt, chồng của một trong các con gái ông, con hoang (con ngoài giá thú), giúp ông ta bằng chiến thuyền và lính của mình chống lại vua xứ Xiêm La. Cứ như thế mà rải khắp nơi, trên đất liền và trên biển, vang dội cái tên vinh quang, và giá trị được khẳng định của quân đội xứ Đàng Trong. [sic]
Đây là lai lịch “cô con gái của Chúa Sãi gả cho vua Chân Lạp” mà linh mục Borri “mắt thấy tai nghe” ghi chép lại, khi ông là giám mục công giáo lãnh sứ mạng chăm sóc giáo dân Nhật lưu trú ở Hội An; và truyền bá thành lập các giáo họ công giáo người bản địa tại Quảng Nam, từ năm 1618 đến năm 1621.
 |
| ảnh minh họa (copy internet) |
Bí mật lịch sử vẫn còn ở trước mặt chúng ta ...!
Nguyên Phong- Lê Ngọc Quốc.
